ساقه
58/89-
0
07/10-
0
55/7-
0
67/5
01/72-
0
0
0
0
0
74/12-
منيزيم
0
95141/262-
10/76-
01/183-
95/7
0
0
0
75/9-
0
0
0
0
09/64-
کلسيم
0
95/37
72/5-
489/10-
42/3-
87/8
0
0
0
0
24/16-
64/10-
0
49/13-
شاخص تحمل تنش
0
0
45/16-
0
407/156-
0
0
0
0
0
92/209-
21/10-
0
72/208-
4-4- نتيجهگيري
در اين آزمايش وراثت‌پذيري تمامي صفات بيشتر از 80 درصد بودند که با اطمينان مي‌توان براي برنامه‌هاي گزينش از آنها استفاده نمود. نتايج نشان داد که اثر بر همکنش شوري و ژنوتيپ براي تمامي صفات مورد ارزيابي معني‌دار شد، که نشان‌دهنده آن است که ژنوتيپ‌ها در محيط‌هاي مختلف از نظر شوري، عکس‌العمل متفاوتي از خود نشان مي‌دهند. رقم SOR834 را مي‌توان به واسطه داشتن مقادير بالاي سطح برگ، طول ساقه، وزن خشک برگ، وزن خشک ريشه، پتاسيم برگ و مقدار کم سديم برگ به عنوان رقم متحمل به شوري در نظر گرفت. بررسي نمودار سه بعدي Yp، Ys و STI بر اساس وزن خشک اندام هوايي نشان داد که ژنوتيپهاي SOR834، SOR1011، SOR1006 و SOR857 در ناحيه‌اي قرار گرفته‌اند که مي‌توان اين ژنوتيپ‌ها را در برنامه‌هاي آتي اصلاحي معرفي نمودو در هر دو شرايط کشت کرد.
نتايج بررسي روابط صفات درشرايط تنش حاکي از آن بود که از بين صفات ظاهري فقط وزن خشک برگ با عناصر معدني مثل سديم، پتاسيم و منيزيم برگ داراي همبستگي فنوتيپي معني‌دار بوده و بقيه صفات ظاهري با هيچ کدام از عناصر معدني همبستگي معني‌داري نداشتند. همچنين هم در شرايط تنش و هم غيرتنش صفت پتاسيم برگ با منيزيم همبستگي ژنتيکي مثبت و معني‌دار داشت.
نتايج حاصل از داده‌هاي مولکولي نشان داد که متوسط ميزان اطلاعات چندشکل براي آغازگرهاي مورد بررسي 48/0 بود. متوسط ميزان هتروزيگوسيتي مشاهده شده 29/0 بود که با توجه به اينکه گياه سورگوم گياهي خودگشن معرفي شده است و ميزان دگرگشني در آن کم (حدود 6 درصد) است اين نتيجه تا حدودي منطقي به نظر مي‌رسد. متوسط هتروزيگوسيتي مورد انتظار نتايج براي نشانگرهاي مورد مطالعه نيز 39/0 بود. با توجه به ماتريس تشابه بيشترين ضريب تشابه به دو رقم SOR834 و SOR1011 تعلق داشت. در تجزيه به مولفه‌هاي اصلي سه مولفه اول در مجموع 91/68 درصد از کل تغييرات را توجيه نمودند که نشان‌دهنده توزيع مناسب آغازگرها در طول ژنوم مي‌باشد. گروه‌بندي ژنوتيپ‌ها بر اساس مربع فاصله اقليدسي، 4 گروه مجزا را معرفي کرد و بين آللهاي ALL1-P6 و ALL2-P8 و صفات شاخص تحمل به تنش و وزن خشک برگ در هر دو شرايط تنش و عدم تنش ارتباط مشاهده شد.
4-5-پيشنهادات
از ارقام Sor1011، Sor1006، Sor857 بخصوص رقم Sor834 جهت مقابله با شوري در مرحله گياهچه‌اي استفاده شود. بعلاوه ژنوتيپ LTS بعنوان حساسترين ژنوتيپ به شوري معرفي گردد.
از تنوع مشاهده شده بر اساس ويژگيهاي مورفولوژيکي و مولکولي جهت توليد ارقام متحمل به شوري سورگوم استفاده گردد.
از آللهاي ALL1-P6 و ALL2-P8 که با شاخص تحمل به تنش و صفت وزن خشک برگ ارتباط نشان داده است جهت انتخاب ژنوتيپ استفاده شود.
با توجه به اينکه تجزيه لجستيک پيوستگي بين نشانگرها و صفات مهم را بيان کرده، بنابراين براي اثبات و اطمينان از اين پيوستگي از آزمون‌هاي ديگر مثل تجزيه توده‌هاي در حال تفکيک (BSA)123 استفاده شود.
پيشنهاد مي‌شود با توجه به اينکه شرايط گلخانه‌اي به تنهايي براي معرفي دقيق رقم متحمل به شوري کافي نيست، بهتر است آزمايشات تکميلي در اين خصوص صورت گيرد.
پيشنهاد مي‌شود که تا مرحله رسيدگي نيز تحمل به شوري بررسي گردد، تا تحمل به شوري اين ژنوتيپ‌ها را در مرحله گياهچه‌اي با مرحله رسيدگي مورد مقايسه قرار دهيم.
بهتر است جهت بررسي دقيق‌تر پلي‌مورفيسم و تنوع ژنتيکي از ارقام و نشانگر ريزماهواره بيشتري استفاده شود.
جهت گروه‌بندي ارقام براي صفات مورفولوژيکي بايد تعداد ارقام بيشتر باشد.
منابع
آذري، آ.، س. ع. م. مدرس ثانوي، ح. عسکري، ف. قناتي، ا. م. ناجي و ب . عليزاده. 1391. اثر تنش شوري بر صفات مورفولوژيک و فيزيولوژيک دو گونه کلزا و شلغم .(Brassica napus and B. rapa)مجله علوم زراعي ايران. 14 (2): 135-121.
اصيلي، ع. 1386. بررسي اکوتيپ هاي مختلف گياه Allium hirtifolium از ديدگاه مولکولي (با نشانگر RAPD) و مورفولوژيکي و فيتوشيميايي(آليسين). پايان‌نامه کارشناسي ارشد. دانشکده کشاورزي، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقيقات تهران.
امام، ي. 1386. زراعت غلات. چاپ سوم، انتشارات دانشگاه شيراز. 190 صفحه.
همائي، م. 1381. واکنش گياهان به شوري، انتشارات کميته ملي آبياري و زهکشي ايران. 97 صفحه.
باقري، ا.، احمدي، م. تايب، م. و ب. يزدي صمدي. 1380. بررسي همبستگي و روابط بين عملکرد و ساير صفات کمي و کيفي گلرنگ. مجله علوم کشاورزي ايران 2 (32): 295-397.
باقري، ف. 1389. بررسي اثر تاريخ کشت بر عملکرد و اجزاي عملکرد ده رقم سورگوم دانه‌اي در منطقه‌ي ياسوج. پايان‌نامه کارشناسي ارشد، دانشکده کشاورزي، دانشگاه ياسوج.
جزائري، م. ر. و ع. م. رضايي. 1385. ارزيابي تحمل به خشکي در ارقام يولاف در شرايط آب و هوايي اصفهان. مجله علوم و فنون کشاورزي و منابع طبيعي. 10: 404-393.
جهاني، ص.، م. لاهوتي و ف. عباسي. (1390). اثر برهمکنش Ca+2- Na+ بر رشد رويشي، ميزان سديم، پتاسيم و کلسيم در گياه جو (Hordeum vulgar L.). اولين همايش ملي راهبردي دستيابي به کشاورزي پايدار. 7 صفحه.
حيدري شريف آباد، ح. 1380. گياه و شوري. انتشارات مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع.
خوش گفتار منش، ا.، و ح. سيادت. 1381. تغذيه معدني سبزيجات و محصولات باغي در شرايط شور، معاونت امور باغباني وزارت جهاد کشاورزي ، انتشارات نشريه و آموزش کشاورزي، 87 صفحه.
دهداري، ا. 1383. تجزيه ژنتيکي تحمل به شوري در تلاقيهاي گندم نان. پايان‌نامه دکتراي اصلاح نباتات. دانشگاه صنعتي اصفهان. 141 صفحه.
دهقان‌نيري، ف.، س. عبدميشاني، ع. م.، شکيب، س. م.، ابراهيم سيد طباطبايي، و ا. بانکه‌ساز. 1384. تعيين روابط ژنتيکي اينبرد لاين‌هاي ذرت با استفاده از نشانگرهاي ريزماهواره. مجله علوم کشاورزي ايران- 36- (1):49-43.
راهنما، ع. 1382. بررسي و تعيين مناسب‌ترين تراکم کاشت ارقام اميد بخش سورگوم علوفه‌اي در شرايط آب و هوايي خوزستان. گزارش پاياني طرح تحقيقاتي. مرکز تحقيقات کشاورزي خوزستان. 20 صفحه.
رجبي، ر.، ک. پوستيني، پ. جهانيپور و ع. احمدي. 1384. اثرات شوري بر کاهش عملکرد و برخي از صفات فيزيولوژيکي 30 رقم گندم. علوم و فنون کشاورزي و منابع طبيعي. 12 (21): 163-153.
زادوريان،گ.، م. خدارحمي، ا. اميني و خ. مصطفوي. 1390. بررسي تأثير تنش شوري ناشي از کلريدسديم بر بيوماس ارقام تجارتي گندم نان در مرحله گياهچه‌اي. مجله زراعت و اصلاح نباتات، 8(2) :83-69.
سوري، ج.، ح. دهقاني و س. ح. صباغ‌پور. 1384. مطالعه ژنوتيپهاي نخود در شرايط تنش آبي. مجله علوم کشاورزي ايران، 36: 1537-1517.
شمس الدين سعيد، م. و ح. فرحبخش. 1388. اثر تنش شوري بر عملکرد و برخي صفات زراعي و فيزيولوژيک دو هيبريد ذرت در منطقه کرمان. توليدات گياهي (مجله علمي کشاورزي)، 1(32):22-13.
شيدائي، س. 1386. بررسي اثرات شوري بر برخي از خصوصيات مورفولوژيک و فيزيولوژيک در گلرنگ. پايان‌نامه کارشناسي ارشد، دانشکده کشاورزي، دانشگاه صنعتي اصفهان.
صادقي لطف آبادي، س.، م. کافي و ح. ر. خزائي. 1389. بررسي اثرات تعديل کننده کاربرد خاکي و محلول پاشي كلريد پتاسيم و كلريد كلسيم بر صفات مورفولوژيكي و فيزيولوژيكي گياه سورگوم ((Sorghum bicolor L. در شرايط تنش شوري. نشريه آب و خاک (علوم و صنايع کشاورزي). 24 (2): 393-385.
صبوري، ح.، ع. رضايي و ع. مؤمني. 1386. ارزيابي تحمل به شوري در ارقام بومي و اصلاح شده برنج ايراني. علوم و فنون کشاورزي و منابع طبيعي. 4 (5): 63-47.
عبدميشاني، س. و ع. ا. شاه‌نجات بوشهري. 1377. اصلاح نباتات تکميلي (جلد اول). انتشارات دانشگاه تهران.320 صفحه.
علوي پناه، س.، ک. 1371. احياي مناطق شور. نشريه سازمان جنگلها و مراتع.
فارسي، م. و ع. باقري. 1383. اصول اصلاح نباتات. انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد. 374 صفحه.
فرشادفر، ع. 1377. کاربرد ژنتيک کمي در اصلاح نباتات. انتشارات طاق بستان. جلد اول. 528 صفحه.
قره‌ياضي، ب. 1375. کاربرد نشانگرهاي DNA در اصلاح نباتات. مقالات کليدي چهارمين کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ايران. دانشکده کشاورزي، دانشگاه صنعتي اصفهان. صفحات (380-328).
کافي، م.، ا. نظامي، ح. حسيني و ع. معصومي. 1384. اثرات فيزيولوژيک تنش خشکي ناشي از پلياتيلنگلايکول بر جوانهزني ژنوتيپهاي عدس. مجله پژوهشهاي زراعي ايران، 3: 79- 69.
کافي، م.، و د. ا. استوارت. 1380. اثرات شوري در رشد و عملکرد نه رقم گندم (Triticum aestivum). مجله علوم و صنايع کشاورزي. 2 (11): 24-16.
کافي، م. و م. گلداني. 1380. تأثير پتانسيل آب و ماده ايجادکننده آن بر جوانهزني سه گياه زراعي گندم، چغندرقند و نخود. مجله علوم و صنايع کشاورزي، 15 صفحه.
کريمي، ه. 1370. گياهان زراعي. چاپ سوم. تهران. دانشگاه تهران.
مجدي، م.، ق. کريم زاده و س. محفوظي. 1386. اثر دماهاي پايين و کلسيم خارجي بر روي راندمان کوانتومي فتوسيستم II و ميزان کلروفيل در ارقام گندم حساس و متحمل به سرما. مجله پژوهش و سازندگي. 77: 181-175.
محمدي، ر.، م. نقوي، ر. اميري و م. رضايي. 1389. شناسايي نشانگرهاي آگاهي ريزماهواره در بخشي از يونجه‌هاي زراعي (Medicago sativa L.) ايران. ژنتيک نوين، 5(2): 66-57.
مير محمدي ميبدي، س. ع. و ب. قره ياضي. 1381. جنبه‌هاي فيزيولوژيکي و بهنژادي تنش شوري گياهان، انتشارات دانشگاه صنعتي اصفهان.274 صفحه.
نعمت‌زاده، ق. ع. و غ. کياني. 1383. اصلاح نباتات ( روش‌هاي کلاسيک). جلد اول. انتشارات دانشگاه مازندران، 456 صفحه.
نقوي، م.، ب. قره‌ياضي و ق. حسينيسالکده. 1386. نشانگرهاي مولکولي. انتشارات دانشگاه تهران، 334 صفحه.
هوشمند، س. 1373. تجزيه ميانگين نسل‌ها براي عملکرد دانه و ساير خصوصيات وابسته در سورگوم. پايان‌نامه کارشناسي ارشد. دانشگاه صنعتي اصفهان.
يارنيا، م.، 1385. بررسي امکان افزايش توليد علوفه سورگوم در شرايط شور با استفاده از کربنات‌کلسيم. مجله دانش نوين کشاورزي. 2 (5). 21 صفحه
يوسفي آذر، م. و ع. م. رضايي. 1386 . ارزيابي تحمل به خشکي در لاين هاي گندم. مجله علوم و فنون کشاورزي و منابع طبيعي، 11: 113-112.
Abrol, I. P., J. S. P. Yadav and F. I. Massoud. 1988. Salt-affected soils and their management. FAO Soils Bulletin39, Food and Agriculture Organization of The united Nations, FAO, Rome, Italy.
Acharya, S. N., S. N. Duch and R. K. Downey. 1983. Selection and heritability studies on canola/ rape seed for low temperature germination. Canadian Journal of Plant Science, 63: 377-384.
Ahmad, I. and J. Hellebust. 1988. Therelationship between in organic nitrogen metabolism and proline accumulation in osmoregu latory responses of two enryhalion microalgae. Journal of Plant Physiology, 88: 348-354.
Alwala, S., A. Suman, J. A., Arro, J. C., Veremis, and C.A. Kimbeng. 2006. Target region amplification (TRAP) for assessing genetic diversity in sugarcane germplasm collections. Crop Sciences, 46: 448-455.
Arif, M.